Gözlerimiz görüntü alıcı birer kamera gibidir. Bakılan her cismin görüntüsü, iki kamera tarafından algılanıp beyinde görme merkezine taşınmaktadır. Bu merkezde bu iki görüntü üst üste getirilip çakıştırılmakta, aynı olduğu kanaati ile tek bir görüntü olarak tanımlanmaktadır. Ancak her iki göz farklı açılarla bakar haldeyse (şaşılık varsa)  bu görüntü tekliği oluşmamakta kaymayan gözün gördüğü cisim çift algılanmaktadır (diplopi).

Şaşılık Hastalarında Çift Görme / Diplopi Önemli Midir?

Diplopi çok rahatsızlık veren bir durumdur. Hayatı kişiye tam anlamıyla zehir eder. Bu çift görme çocuklarda baskılama (supresyon) mekanizması ile yok edilmeye çalışılır. Yani kayan gözün görmesi baskılanır ve kayan göz zamanla daha az görür hale gelir. Buna göz tembelliği (ambliyopi) denilmektedir. Ancak bu durum yetişkinler için geçerli değildir. Her iki göz orta hatta getirilmeden, şaşılık ortadan kaldırılmadan çift görme sorunu çözülmez.

Çocuklarda Şaşılık Hangi Sorunlara Yol Açar?

Göz hareketleri üst, alt, iç, dış rektus kasları ve alt-üst oblik kasları ile hareket eder. Bu kaslarla ilgili sorunlarda şaşılık ortaya çıkmaktadır.

Görsel-1: Çocuklarda şaşılık

Her iki gözü orta hatta tutan görme fonksiyonudur. Az gören göz, çocuk hastada içe, yetişkin hastada dışa doğru kayma eğilimindedir. Bu nedenle görme keskinliği çok önemlidir. Özellikle çocuklarda 9 yaşına kadar ambliyopi mücadelesinden anlamı sonuçlar elde edilebilir (görme yolları gelişimi 9 yaşına kadar tamamlanır).  Görmede artışlar sağlanabilir. Ancak 9 yaş geçildiyse yapılacak hiçbir şey ambliyopi tedavisine katkı sağlamayacaktır.

Şaşılığı Olan Çocuklara Ne Yapılır?

Yenidoğan şaşılıkları çoğu zaman refraksiyon değişikliklerinden bağımsızdır. Ancak infantil (çocukluk çağı) şaşılıklarda  kırma kusurları özellikle hipermetropi, şaşılık gelişiminde çok etkilidir. Muhakkak kırma kusuru olan çocukta kayma da birlikte varsa, bu kırma kusuru giderilmeli çocuğa uygun gözlük verilmelidir. Gözlük camı tespiti mutlaka sikloplejili muayene ile belirlenmeli çocuğu en iyi gördüren camlar tercih edilmelidir. Bazen prizmatik gözlükler de kullananılabilir. Görme düzey tespiti için 4 yaşın altında özel şekillerden oluşan görme eşelleri, 4-6 yaş diliminde E eşeli kullanılmaktadır. Çocuğun görme düzeyinin net tespiti çok önemlidir. Ambliyopi takibi ve tedavi sürecinin yönetimi açısından da görme keskinliğinin tespiti hayatidir.

Şaşılıkta Cerrahi Tedavi

Gözlükle düzelmeyen şaşılıklarda tedavi cerrahidir. Kayan gözde kaymanın olduğu yöndeki kas zayıflatılırken aksi yöndeki kas güçlendirilmektedir. Kası zayıflatmak için geriletme (kasın yapışma yeri daha geriye alınır) cerrahisi yapılırken kası güçlendirmek için rezeksiyon (kasın boyunu kısaltma) cerrahisi yapılmaktadır. Şaşılık cerrahilerinde ana hedef gözün orta hatta getirilmesidir. Ancak görme keskinliği çok az olan gözde şaşılık tümüyle giderilse bile bir süre sonra yeniden göz kaymaya meyil edecektir. Bu nedenle çözülebilecek bir sorun görmeyi engelliyorsa ilk mücadele görme keskinliğinin arttırılması yönünde olmalıdır.

Kaş Felcine Bağlı Paralitik Şaşılıklarda Ne Yapılır?

Şaşılıkların bir kısmı da göz dışı kasların (ekstra oküler kaslar) felçleri ile de olabilmektedir. Kas felçleri doğuştan olabildiği gibi sonradan da olabilir. Sonradan olanlar kafa içi hadiseler (travma, kanama, tümör, damar tıkanıklığı) ile ya da metabolik değişiklikler ile (şeker hastalığı, böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği, A avitiminozu, ağır metal zehirlenmeleri) de olabilmektedir. Metabolik durumlar çoğu zaman geçicidir. Ancak diğer nedenlerle oluşan şaşılıklar genellikle kalıcıdır. Bunlar arasında travmalara sekonder olanlar düzelebilir. O nedenle travma sonrası en az 6 ay beklenilmelidir. Kalıcı olanlarda ise felçli kasa destek için diğer kaslardan destek sağlanabilir (transpozisyon cerrahisi, paralitik kas cerrahisi).